OadTw – ‘Ode aan de Twijfel’ belicht de waarde van twijfel vanuit kunst, filosofie en de blik van jongeren.

Ode aan de Twijfel

Onze maatschappij is vol meningen en standpunten en voor twijfel lijkt steeds minder ruimte te zijn. Met ‘Ode aan de Twijfel’ willen we breken met de gedachte dat twijfelen geen plek mag hebben.

Wij benaderen twijfel vanuit kunst en filosofie en zoeken naar de waarde van twijfel voor jongeren samen met kunstenaars en filosofen.

Twijfel laat ons stilstaan en ons bewust worden in plaats van dat we naar één antwoord rennen.

Foto’s: Kim Krijnen, Aad Hoogedoorn en Liza Szatola

Wat doen wij?

Een aantal jaar geleden zijn wij, social designer Madelinde Hageman en kunstvakdocent Saskia van Broekhoven, op eigen initiatief ‘Ode aan de Twijfel’ gestart. Een programma voor het voortgezet onderwijs, kunstinstellingen, musea en voor overige kunst educatieve omgevingen.

We maken ‘Ode aan de Twijfel’ workshops, onderwijs, kunst- (educatieve) programma’s, We koppelen voor scholen en organisaties professionele kunstenaars en filosofen.

Vanaf december 2022 is er een publicatie en pakket beschikbaar voor (kunst en onderwijs) professionals, onderwijs en kunst- educatieve omgevingen in Nederland.

Manifestaties

Het eerste grootschalige programma van ‘Ode aan de Twijfel’ vond plaats in 2018 in Rotterdam. >>

Het tweede programma van ‘Ode aan de Twijfel’ loopt van september 2021 tot december 2022. De kunstmanifestaties vonden plaats op 17 en 25 maart in Amsterdam en Rotterdam. Daarvoor hebben negen kunstenaars, drie filosofen en tachtig jongeren van twee VO- scholen in Amsterdam en twee VO- scholen in Rotterdam van september 2021 tot maart 2022 gewerkt aan de verbeelding van de twijfel.

Kunst en filosofie

Afgelopen jaren hebben meer dan tien kunstenaars kunstenaars speciaal voor ‘Ode aan de Twijfel’ kunstwerken ontwikkeld.

De betrokken kunstenaars zijn Alice Pons en Biljana Radinoska van MOHA project, Suat Ögüt, Aukje Dekker, Noa Jansma, Isa Grütter, Efrat Zehavi, Toine Klaassen, Fokka Deelen en Bart Groenewegen. Filosofen zijn Tim de Mey, Kamel Essabane. Schrijver Persis Bekkering heeft een essay geschreven.

Voor kunstmanifestaties werken we samen met TENT, Platform voor Hedendaagse Kunsten in Rotterdam en Framer Framed in Amsterdam.

Beeldverslag kunstmanifestaties Amsterdam en Rotterdam

Beeldverslag van de kunstmanifestatie en tentoonstelling bij Framer Framed in Amsterdam van 17 maart tot 20 maart 2022.

Met optredens en performances met filosoof Persis Bekkering, woordkunstenaar Jörgen Gario en performance door kunstenaars Aukje Dekker, Noa Jansma en Isa Grutter.

De tentoonstelling met kunstwerken van kunstenaars Suat Ögüt, Efrat Zehavi, Aukje Dekker, Noa Jansma, Isa Grütter en MOHA Project: Alice Pons i.s.m. Biljana Radinoska en werk van meer dan 80 leerlingen van de Vinse School, Spinoza20First Amsterdam en Wolfert Tweetalig en Het Lyceum Rotterdam.

Beeldverslag van de kunstmanifestatie en bij TENT, Platform voor Hedendaagse Kunsten in Rotterdam van 25 maart 2022.

Met optredens en performances met filosoof/schrijver Persis Bekkering, woordkunstenaar Elten Kiene en performance door kunstenaarscollectief Moha Projects. Tentoonstelling met kunstwerken van kunstenaars Suat Ögüt, Efrat Zehavi, Aukje Dekker, Noa Jansma, Isa Grütter en MOHA Project: Alice Pons i.s.m. Biljana Radinoska en het werk van meer dan 80 leerlingen van de Vinse School, Spinoza20First Amsterdam en Wolfert Tweetalig en Het Lyceum Rotterdam.

Foto’s door Kim Krijnen.

Ode aan de Twijfel kunstwerken

On)Gezonde Twijfel; Leef! Je Bent een Wonder
kunstenaar Suat Ögüt

Installatie met tekeningen, video & performance, 2022

Voor het project ‘Ode aan de Twijfel’ vestigt kunstenaar Suat Ögüt de aandacht op Pan, de god van de natuur in de Griekse mythologie. Suat doet dit op basis van Pans relatie met kunst. Het woord paniek is voortgekomen uit dit verhaal. Pan is een figuur die hem inspireert in het concept van twijfelen. In deze context wordt Pan’s verhaal een artistieke gids voor onze individuele en collectieve problemen, zorgen, gedachten en denkwijze, die worden omgezet naar een optimistische kijk op de toekomst.

(On)Gezonde Twijfel: Leef! Jij bent een wonder, is een performatieve installatie gebaseerd op collectief werk, de transformatie van de bestaande woorden in een andere zin, waarin het lichaam in beweging komt. De lichamen van de jongeren worden visueel gemaakt in een menselijke alfabet. Het laat daarmee een anagram ontstaan waarmee de jongeren met eenvoudige gebaren iets nieuws en positiefs creëren. Kunstenaar Suat Ögüt werkte hiervoor samen met docent/regisseur Tonje Langeveld en de leerlingen van De Vinse School. Voor de installatie zijn de verschillende materialen gebruikt voor het creëren van menselijke letters, zoals tekeningen op schuim gemaakt door Suat Ögüt en de jongeren, video-interviews en script gemaakt door Tonje Langeveld en performance door de jongeren.

'Twijfel Aan De Ode'
Aukje Dekker, Noa Jansma en Isa Grütter

Performance en video, 2022

De bovenstaande film is een fragment uit een half uur durende performancefilm.

Ga je of ga je niet? En als je gaat blijf je gaan of schaam je je en als je je schaamt ga je door je schaamte heen of rem je en als je remt baal je of heb je rust…. Te veel om over na te denken en gelukkig te weinig tijd.

Twijfel aan de Ode is een ode aan de twijfel waarin de studenten van het Spinoza20FIrst met hun zelfgemaakte instrumenten en zonder voorbereiding een live concert hebben gegeven. Not ready not set; actie.

Stefano
Kunstenaarscollectief MOHA Projects

Audio performance installatie
2022

Onderdeel van de theater performance ‘It takes a villages’ is deze audio installatie geïnspireerd door de complexiteit van de emotionele reacties die zich ontvouwen bij twijfel. Hoe kunnen verwachting en veronderstellingen kunnen worden uitgedaagd in het proces van twijfelen?

We maakten deze installatie als een uitnodiging om samen te twijfelen aan het weefsel van de werkelijkheid, het verhaal dat we horen projecterend op wat we zien.

Tekst: Dino Buzzati (Il Colombre)
Bewerking: Lisanne Van Aert
Stem: Loveday Smith, Stefan van Hees
Techniek: Noah Volker

'Twijfel Tafel'
Kunstenaar Efrat Zehavi

Interactieve performance en installatie, 2022

Efrat Zehavi voelt de twijfel in haar lichaam. Soms vormt het haar en soms vervormt het haar… Maandenlang vroeg ze zich af: ‘Waar komen mijn twijfels vandaan? Waarom twijfel ik zo veel? Zit de twijfel in de familie? Ze onderzocht wat twijfel betekent voor haar en voor anderen. Zo vroeg ze haar ouders naar hun ervaringen met de twijfel. Ze las ook wereldliteratuur zoals bijvoorbeeld het bijbelse boek Kohelet (Prediker) en luisterde naar lezingen over Zen en Boeddhisme. Ze kon zich vinden in de gedachten van twijfelende mensen die honderden jaren geleden leefden…

Met al haar gedachten, gevoelens, associaties en inspiratie die Zehavi heeft opgedaan bedacht ze een nieuwe performance om ook andere mensen te inspireren om over hun twijfels na te denken en ze met anderen delen.

Efrat Zehavi nodigde bezoekers op 17 maart in Amsterdam en 25 maart 2022 in Rotterdam uit om rond haar Doubt Table te zitten en een gesprek te voeren over het onderwerp twijfel. Op de tafel liggen Doubt Books en andere voorwerpen om het gesprek te stimuleren en op gang te brengen op een speelse en rituele manier.

Programma 2021/2022 op vier VO-scholen

Mythologie en familie

Lijk ik op mijn vader of moeder, of toch niet? Wat zijn mijn gewoontes, rituelen en gebruiken die ik van huis uit heb meegekregen? En mag ik daaraan twijfelen? De jongeren maken (mythologische) symbolen voor hun vader, moeder, opa’s, oma’s. Soms worden het tekeningen, soms beelden. Tijdens één van de lessen werkte Efrat Zehavi ongemerkt door aan klei-portretten van de leerlingen.

In dit project werken kunstenaar Efrat Zehavi, filosoof Kamel Essabane, 25 jongeren met kunstvakdocent Jan Varossieau van het Wolfert Tweetalig in Rotterdam samen. Elten Kiene heeft één les gegeven.

Kunstwerk als improvisatie

Is het mogelijk om samen met alle jongeren van een klas een performance te bedenken waarbij er geen regels zijn of regie is? Wordt het mooi? Wat is de schoonheid van het improviseren? Jongeren werken samen met de kunstenaars aan een performance waar ze gaan improviseren met zelfgemaakte ‘instrumenten’, geluiden en kleding.

In dit project werken kunstenaar Aukje Dekker (samen met kunstenaars Noa Jansma en Isa Grütter), 18 jongeren met kunstvakdocent Nicole Nijman en met docent filosofie Sijmen Bastmeijer van het Spinoza20First in Amsterdam samen.

Parallelle universums

Is de wereld zoals wij om ons heen zien de waarheid? Of bestaat er nog een andere wereld? Wat is een parallel universum? De leerlingen onderzoeken het begrip ‘parallel universum’ vanuit de filosofie en maken beeldend werk om ons vooral aan het twijfelen te brengen over de wereld om ons heen. Want dat er meerdere werkelijkheden bestaan, dat is een feit. Of toch niet?

In dit project werken kunstenaars Alice Pons en Biljana Radonoska van MOHA Projects, filosoof Tim de Mey, 25 jongeren met kunstvakdocent Joost Dingemans en met docent filosofie Martijn Balm van het Lyceum Rotterdam samen.

(On) gezonde twijfel

Leerlingen waarbij alleen de handen zijn gefilmd, terwijl ze openhartig vertellen over hun twijfels. Het woord ‘paniek’ is een directe afgeleide van de griekse god Pan. De gebaren en houdingen die het lichaam laat zien als je over je eigen twijfels vertelt. Is het mogelijk om ongezonde twijfel te laten veranderen in gezonde twijfel? In het maken van de performance zoeken de leerlingen naar een transformatie van paniek naar een meer positieve emotie.

In dit project werken kunstenaar Suat Ögüt, filosoof Kamel Essabane en 18 jongeren met regisseur en drama vakdocent Tonje Langeveld van de Vinse School Amsterdam samen.

Foto’s zijn gemaakt tijdens de lessen door Liza Szatola en Kim Krijnen.

Betrokken filosofen, woordkunstenaars en schrijvers

Tim de Mey

Tim de Mey is als filosoof verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en aan de Universiteit Gent. In zijn werk onderzoekt hij de rol van verbeelding en creativiteit in de filosofie, de kunst en het dagelijks leven. Hij is auteur van het VWO- examen boek ‘Het voordeel van de twijfel’.’Kritisch zijn is in de eerste plaats zelfkritisch zijn. Het is durven twijfelen aan de eigen overtuigingen over hoe de wereld in elkaar zit, over wat we moeten doen en laten, en hoe we met elkaar en de wereld moeten omgaan. Niet zomaar genoegen nemen met de oppervlakkige, psychologische bevrediging die schijnbaar opgeheven twijfel bij gelegenheid lijkt te bieden, maar onvermoeibaar door blijven twijfelen totdat de onderliggende filosofische vragen beantwoord zijn.’

Kamel Essabane

Kamel Essabane is filosoof en religiewetenschapper. Momenteel is hij promovendus aan de Radboud Universiteit en hij onderzoekt de bijdragen van primair islamitisch godsdienstonderwijs aan burgerschapsvorming in Nederland. Daarnaast is hij docent islamitische godsdienst aan de Thomas More Hogeschool en verbonden als cursusleider Islamitische filosofie bij het FAHM-instituut. Over de twijfel citeert hij de 12e eeuwse Islamitische filosoof, theoloog en mysticus Al-Ghazali :“Iemand die nooit twijfelt, zal nooit onderzoeken, iemand die nooit onderzoekt zal nooit opmerkzaam kunnen zijn, en iemand die niet opmerkzaam is, blijft blind en dwalend.”

Elten Kiene

Elten Kiene is spoken word-artiest, presentator, organisator en workshopdocent.

Hij is mede-oprichter van het platform ‘Woorden Worden Zinnen’ en maakte deel uit van hiphopcollectief Brandwerk. Het samenbrengen van verschillende werelden met woordkunst als belangrijkste instrument loopt als een rode draad door al zijn werkzaamheden.et te halen.

Elten heeft voor Ode aan de Twijfel workshops in de klas gegeven en hij treedt op tijdens de kunstmanifesaties.

Jörgen Gario

Jörgen Gario ook wel bekend als UNOM is een Antiliaanse dichter geboren op Sint Maarten. Hij schrijft in het nederlands, engels en papiamentu.

Eind 2006 nam hij deel aan een spoken word workshop in Nowhere, wat daarna uitgroeide tot landelijke dichters netwerk genaamd Poetry Circle Nowhere. Hij is nu één van de coaches/workshopmaster die jong talent begeleid.

Voor Ode aan de Twijfel treedt hij op tijdens de kunstmanifestaties.

Persis Bekkering

Persis Bekkering is schrijver en filosoof. Ze debuteerde met de roman ‘Een heldenleven’ (Prometheus, 2018), die werd genomineerd voor de ANV Debutantenprijs (shortlist). Haar tweede roman Exces, over de rave-beweging als het rituele afscheid van de toekomst, verscheen in de zomer van 2021 en is genomineerd voor de BNG Bank Literatuurprijs 2021. Ze schrijft essays, columns, literaire- en kunstkritieken voor onder andere NRC Handelsblad en Mister Motley, en doceert creatief schrijven op ArtEZ in Arnhem.

Voor Ode aan de Twijfel maakt ze artikelen over het werk van de kunstenaars en een filosofisch essay over de waarde van de twijfel.