OadTw – ‘Ode aan de Twijfel’ belicht de waarde van twijfel vanuit kunst, filosofie en de blik van jongeren.

Is twijfelen iets negatiefs?

Onze maatschappij is vol meningen en standpunten. Het vraagt durf om te twijfelen aan fundamentele vragen in de samenleving en daar lijkt steeds minder ruimte voor te zijn. Met ‘Ode aan de Twijfel’ willen we tegenwicht geven. Via de kunst en filosofie laten we de waarde ervaren van het uitstellen of niet hebben van een oordeel. Het durven vragen stellen en durven twijfelen aan vooringenomen waarheden. Kunstenaars, filosofen en jongeren worden uitgedaagd om nieuw werk te creëren die de waarde van de twijfel in beeld brengt. Twijfel laat ons stilstaan en ons bewust worden in plaats van dat we naar één antwoord rennen.

Ode aan de twijfel 2021-2022

Deze tweede editie van ’Ode aan de Twijfel’ loopt van september 2021 tot juli 2022. Het bestaat uit een door zeven kunstenaars en twee filosofen begeleidt programma voor jongeren op VO-scholen; de ontwikkeling van nieuwe kunstwerken en filosofische bijdragen door de participerende kunstenaars en filosofen; en een afsluitende publieke kunst- en filosofiemanifestatie. Tijdens deze manifestatie zal het publiek door participatieve kunstwerken en interactieve performances meegenomen worden om een nieuw perspectief op twijfel te ontdekken. De eerste editie van ‘Ode aan de Twijfel’ vond plaats in 2018 in Rotterdam.

Met kunst en filosofie de twijfel belichten

Vanuit eigen fascinaties, persoonlijke levensvragen of sociale vraagstukken gaan de jongeren en kunstenaars aan de slag. Daarbij zoeken ze gezamenlijk naar een vertaling van deze vraagstukken in een artistieke vorm. De bijdragen van de kunstenaars en filosofen zullen gebaseerd zijn op hun bestaande werkwijze en oeuvre. De twijfel vormt bij dit alles het uitgangspunt.

Team Ode aan de Twijfel

Ode aan de Twijfel is een initiatief van social designer Madelinde Hageman en kunstvakdocent Saskia van Broekhoven – Stichting Young Designers/. Het team van 2021/ 2022 bestaat uit kunstenaars Alice Pons en Biljana Radinoska van MOHA projects, Suat Ögüt, Aukje Dekker i.s.m. Noa Jansma en Isa Grutter en Efrat Zehavi. De filosofen zijn Tim de Mey en Kamel Essabane. Betrokken woordkunstenaar is Elten Kiene Ode aan de Twijfel werkt samen met de culturele instellingen TENT in Rotterdam en Framer Framed in Amsterdam voor de eindpresentatie van het programma.

Foto’s hierboven zijn door Aad Hoogendoorn gemaakt tijdens de manifestatie Ode aan de Twijfel in 2018. Foto’s 2021 -2022: Liza Szatola en Kim Krijnen.

Betrokken kunstenaars 2021/2020

Suat Ögüt

Suat Ögüt zijn werk dwaalt rond concepten van (on)zichtbaarheid op basis van verschillende onderwerpen zoals identiteit, publieke / private ruimtes, geheugen, kunstenaarschap en consumptiecultuur. Het laat een wereld zien die wordt weerspiegeld aan ons en die tegelijkertijd vertrouwd en vreemd is, maar ook universeel en persoonlijk. De complexiteit van de immigrant is heel erg aanwezig in zijn werk. Bijvoorbeeld de relatie tussen openbare monumenten en hoe de verhalen overeen komen met de huidige tijd waarin we leven. Suat is gefascineerd door onder andere historisch materiaal, monumenten, gedenktekens en onzichtbare monumentale panden. Deze geven een belangrijk inspiratiebron voor zijn werk. Ook om eigen historische verhalen te reconstrueren in een werk, maar ook om ruimte te geven aan anderen om hun eigen verhalen te reconstrueren.

Aukje Dekker

In haar praktijk gaat het bij Aukje Dekker over de analyse van het menselijke – en onvermijdelijk haar eigen – streven naar waarde, betekenis en authenticiteit. Deze praktijk beperkt zich niet tot één medium, maar meandert door alle mogelijke vormen van hedendaagse kunst: fotografie, schilderkunst, installatie, video, collage, en performance. Ze werkt met de vooronderstellingen die leven bij de beschouwer, de maker of de verkoper van kunst over wat het verdient om waarde te hebben. Voor Ode aan de Twijfel werkt ze samen met kunstenaars Noa Jansma en Isa Grutter.

MOHA Projects in samenwerking met Biljana Radinoska

MOHA is een kunstenaarscollectief opgezet door Alice Pons en Olivia Reschofsky. Ze werken in openbare ruimtes en met specifieke gemeenschappen, met als doel onze persoonlijke bubbels te doorbreken en te verbinden met de dagelijkse realiteit van mensen die we anders misschien nooit zouden kennen. MOHA projects infiltreert in gemeenschappen of groepen waardoor alledaagse routines worden blootgelegd en vertaald naar nieuwe interventies. Voor Ode aan de Twijfel werken ze samen met theaterregisseur en dramaturg Bijlana Radinoska.

Efrat Zehavi

Efrat Zehavi is als beeldend kunstenaar en schrijver gefascineerd door de culturele diversiteit van de hedendaagse stad en haar inwoners. In haar werk onderzoekt ze thema’s zoals: thuis, thuishoren, identiteit, vertrouwen, herkenning, vervreemding, verbintenis, zelf en de ander. Zij is op zoek naar wat verschillende mensen met elkaar verbindt en wat hen een gevoel van gezamenlijke identiteit biedt, zoals hun primaire emoties, gebruiken en gewoontes, relaties met verwanten en (voor)ouders.

Betrokken filosofen 2021/2020

Tim de Mey

Tim de Mey is als filosoof verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en aan de Universiteit Gent. In zijn werk onderzoekt hij de rol van verbeelding en creativiteit in de filosofie, de kunst en het dagelijks leven. Hij is auteur van het VWO- examen boek ‘Het voordeel van de twijfel’.’Kritisch zijn is in de eerste plaats zelfkritisch zijn. Het is durven twijfelen aan de eigen overtuigingen over hoe de wereld in elkaar zit, over wat we moeten doen en laten, en hoe we met elkaar en de wereld moeten omgaan. Niet zomaar genoegen nemen met de oppervlakkige, psychologische bevrediging die schijnbaar opgeheven twijfel bij gelegenheid lijkt te bieden, maar onvermoeibaar door blijven twijfelen totdat de onderliggende filosofische vragen beantwoord zijn.’

Kamel Essabane

Kamel Essabane is filosoof en religiewetenschapper. Momenteel is hij promovendus aan de Radboud Universiteit en hij onderzoekt de bijdragen van primair islamitisch godsdienstonderwijs aan burgerschapsvorming in Nederland. Daarnaast is hij docent islamitische godsdienst aan de Thomas More Hogeschool en verbonden als cursusleider Islamitische filosofie bij het FAHM-instituut. Over de twijfel citeert hij de 12e eeuwse Islamitische filosoof, theoloog en mysticus Al-Ghazali :“Iemand die nooit twijfelt, zal nooit onderzoeken, iemand die nooit onderzoekt zal nooit opmerkzaam kunnen zijn, en iemand die niet opmerkzaam is, blijft blind en dwalend.”

Kunst en filosofie voor jongeren op vier scholen

Mythologie en familie

Lijk ik op mijn vader of moeder, of toch niet? Wat zijn mijn gewoontes, rituelen en gebruiken die ik van huis uit heb meegekregen? En mag ik daaraan twijfelen? De jongeren maken (mythologische) symbolen voor hun vader, moeder, opa’s, oma’s. Soms worden het tekeningen, soms beelden. Tijdens één van de lessen werkte Efrat Zehavi ongemerkt door aan klei-portretten van de leerlingen.

In dit project werken kunstenaar Efrat Zehavi, filosoof Kamel Essabane, 25 jongeren met kunstvakdocent Jan Varossieau van het Wolfert Tweetalig in Rotterdam samen. Elten Kiene heeft één les gegeven.

Kunstwerk als improvisatie

Is het mogelijk om samen met alle jongeren van een klas een performance te bedenken waarbij er geen regels zijn of regie is? Wordt het mooi? Wat is de schoonheid van het improviseren? Jongeren werken samen met de kunstenaars aan een performance waar ze gaan improviseren met zelfgemaakte ‘instrumenten’, geluiden en kleding.

In dit project werken kunstenaar Aukje Dekker (samen met kunstenaars Noa Jansma en Isa Grutter), 18 jongeren met kunstvakdocent Nicole Nijman en met docent filosofie Sijmen Bastmeijer van het Spinoza20First in Amsterdam samen.

Parallelle universa

Is de wereld zoals wij om ons heen zien de waarheid? Of bestaat er nog een andere wereld? Wat is een parallel universum? De leerlingen onderzoeken het begrip ‘parallel universum’ vanuit de filosofie en maken beeldend werk om ons vooral aan het twijfelen te brengen over de wereld om ons heen. Want dat er meerdere werkelijkheden bestaan, dat is een feit. Of toch niet?

In dit project werken kunstenaars Alice Pons en Biljana Radonoska van MOHA Projects, filosoof Tim de Mey, 25 jongeren met kunstvakdocent Joost Dingemans en met docent filosofie Martijn Balm van het Lyceum Rotterdam samen.

(On) gezonde twijfel

Leerlingen waarbij alleen de handen zijn gefilmd, terwijl ze openhartig vertellen over hun twijfels. Het woord ‘paniek’ is een directe afgeleide van de griekse god Pan. De gebaren en houdingen die het lichaam laat zien als je over je eigen twijfels vertelt. Is het mogelijk om ongezonde twijfel te laten veranderen in gezonde twijfel? In het maken van de performance zoeken de leerlingen naar een transformatie van paniek naar een meer positieve emotie.

In dit project werken kunstenaar Suat Ögüt, filosoof Kamel Essabane en 18 jongeren met regisseur en drama vakdocent Tonje Langeveld van de Vinse School Amsterdam samen.

Foto’s zijn gemaakt tijdens de lessen door Liza Szatola en Kim Krijnen.

Kunstmanifestatie, kunsteducatie pakket en publicatie

Kunstmanifestatie in 2022

De kunstmanifestatie vindt plaats op 25 maart 2022 in TENT, Platform voor Hedendaagse Kunst in Rotterdam. Framer Framed in Amsterdam is bij de ontwikkeling betrokken. De manifestatie wordt het resultaat van een programma van ruim een half jaar waarbij we de waarde van de twijfel belichten vanuit drieluik: de kunsten, de filosofie en de visie van de jongeren. Een evenement voor publiek dat samen met ons team een ode aan de twijfel’ brengt. Het publiek wordt uitgedaagd middels participatieve kunst, performances, interactief beeldend werk en voordrachten de waarde van twijfelen te ontdekken.

Foto: Aad Hoogendoorn

Publicatie en kunst educatief pakket

Na afloop van het programma ontwikkelen we een publicatie en kunst educatief pakket voor (kunst en onderwijs) professionals, onderwijs en kunst- educatieve omgevingen in Nederland. Het gaat onder andere het werkproces kunstenaars, inspirerende voorbeelden van jongeren en essays van filosofen bevatten. Middels de publicatie willen we het proces en de waarde van ‘twijfelen’ als tool inzichtelijk en toepasbaar maken voor anderen. Daarnaast willen we laten zien wat het co-creatieproces tussen jongeren en de kunstenaars oplevert.